Ayurveda kadim bir tıbbi bilimdir. Hint kökenli 5000 yıllık geçmişe sahip olan Ayurveda, şimdiye kadar dünyada var olmuş bilinen en gelişmiş tıbbi terapilerden (şifa yöntemlerinden) biri olarak kabul edilir.
Ayurveda, günümüz batı dünyasında da popülerlik kazanmış ve bir çeşit tamamlayıcı ve alternatif tıp olarak kabul edilmiştir. Bu bilginin prensipleri, bulunan en eski el yazmaları olan Vedalarda, özellikle de Rigveda ve Atharva Veda’da bahsedilmektedir. Ayurveda, insanların, hayvanların ve bitkilerin fiziksel sağlığının bilgisi olmasının yanı sıra, aynı zamanda insanların zihinsel ve ruhsal sağlığının da bir bilgisidir. Charaka Samhita kitabında, Ayurveda tanımında şöyle der: ‘’Ayurveda, iyi veya kötü olanı, hastalığa ve ağrıya neden olanı, yaşamın ne kadar uzun olabileceği ve yaşam kalitesinin nasıl olması gerektiğini öğreten bilgidir. Ayurveda her milletten ve dinden insanlar tarafından kullanılmaktadır. Bu kadim öğretide, sağlığa ulaşma yolunda herkesin kendine has bir reçetesi vardır. Ayurveda’da, her bireyin özünü bilerek, onu bütün doğanın bir parçası olarak görürüz ve sağlığına kavuşması için kendisine bütüncül bir bakış açısı ile yaklaşırız. Ayurveda, Astrology bilimi olan Jyotish, ve Yoga gibi diğer 2 bilimle birlikte çalışmaktadır. Sağlıklı bir yaşam için işlevsel ve yararlı olan bütüncül bir bilim derlemesi sunmaktadır.
Ayurveda Sözcüğü
Ayurveda, ‘’Ayur-Veda’’ olarak telaffuz edilir ve Ayuş’un (Yaşam Süresi) ve Veda’nın (bilgi) köklerinden türetilmiş Sanskritçe bir sözcüktür. Ayurveda kelime olarak uzun ve sağlıklı bir ömür anlamına gelmektedir.
Ayurveda’nın Ana Dalları
Ayurveda sekiz farklı tür tedavi ile ilgilenen sekiz farklı dala bölünür ve sekiz ana bölüme ayrılmış her biri alanında uzmanlaşmış dallarla birlikte çok kapsamlı kadim bir öğretidir. Antik Hindistan’daki Ayurveda eğitim merkezlerinden birinde bulunan öğrenciler bu sekiz ana daldan birini seçerlerdi. Günümüzde Hindistan’da,
ve diğer birçok ülkenin üniversitelerinde bu dallarda uzmanlaşmış merkezler de bulunmaktadır. Ayurveda’nın sekiz ana dalı şunlardır:
1.Kayya Chikitsa (İç hastalıkları)
Ayurvada’nın iç hastalıkları alanıyla ilgilenen ana dalıdır. Ayurveda’nın bu dalı, insanların fiziksel ve zihinsel sağlığını korumak için kullanılan yöntemlerle ve ayrıca iç hastalıklarının tedavisi ile ilgilidir. Ayurveda’ya göre zihin ve beden birbirini etkileyebilir ve birbirlerinde hastalık ortaya çıkarabilirler veya iyileştirebilirler.
Ayurveda’nın iç hastalıkları dalı bedensel ve zihinsel sağlığı tedavi etmek ve korumak için çeşitli alanlarda çalışır. Bu çalışmalardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz; farklı türlerde dosha takımlarını belirlemek, çeşitli hastalıkların belirtilerini tanımak, vücuttaki toksinleri temizlemek, kusma terapisi, laksatif (kabızlık giderici) terapi, lavman terapisi, burundan bitkisel ilaç verme yoluyla terapi, hacamat, 2000’den fazla bitkisel ilaç türü ile hastalığı tedavi etmek, taşlarla terapi (gem theraphy), renklerle terapi, metaller (altın, gümüş, bakır vb.) sesler ve mantralarla terapi (tekrarlandığında ruhani güçlerin uyandırılmasını sağlayan kutsal sözler), brahmacharya (cinsel ilişkiden uzak durma), oruç tutma, aroma terapisi, buhar terapisi, abhyanga (bitkisel yağ banyosu), idrar terapisi, hastalıkları tedavi etmek için farklı enerji türleri kullanma.
- Shalya Chikitsa (Cerrahi)
Ayurveda’nın cerrahi alanıyla ilgilenen ana dalıdır. Vücudun bölümlerinin bilinmesi ve beş elementle ilgisi, masaj, akupunktur, fitil terapisi, akupres ile belli noktalara etki, taşların, renklerin, metallerin, bu noktaları etkileyecek yağ çeşitlerinin kullanılması ve hayati vücut enerji akışı, ayrıca ortopedik yöntem çeşitleri ve plastik cerrahi, histerektomi (rahim alma ameliyatı), göz cerrahisi, beyin ve abdominal cerrahi de bu dalın yöntemleridir.
- Shalakya Tantra (Kulak, Burun, Boğaz)
Boyun, göz, boğaz, burun, ağız ve benzeri gibi baş bölgesi rahatsızlıklarının tedavisi ile ilgilenen Ayurveda dalıdır. Kulak, burun, boğaz ve göz gibi baş bölgesindeki 72’den fazla hastalığın profesyonel olarak tedavi edilmesi için birçok tedavi yöntemi sunar.
- Agada Tantra (Toksikoloji)
Mineral ürünler, bitkisel ve hayvansal toksikasyon tedavisi, toksikolojik hastalıklar ve salgın özellikleri gibi konuları kapsayan Ayurveda dalıdır.
- Bhutavidya veya Graha Chikitsa (Psikoterapi)
Zihinsel ve bedensel hastalıkların tedavisinde; gök cisimlerinin etkileri, inorganik varlıklar gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanan hastalıklarda, bitkisel ilaçlar, diyet terapisi, bilinçli rüya, nefes çalışmaları, mantralar (sürekli tekrarlandığında ruhani güçlerin uyandırılmasını sağlayan kutsal sözler), AME terapisi, yoga ve meditasyon ile hastalıkların ortaya çıkarılması ve onları tedavi etme yolları ile ilgilenen Ayurveda dalıdır.
- Bala Chikitsa (Anne, Bebek ve Çocuk)
Doğumdan önce ve sonra anne ve bebeğin ilgi ve bakımı, bebeğin cinsiyet seçimi, bebeğin zihinsel ve fiziki yapısı, farklı ebelik yöntemleri, doğum ve bilgilendirme, bebek ve çocuk hastalıklarının tedavisi bu dalın çalışma alanıdır.
- Rasayana Tantra (Gerontoloji)
Gece, gündüz ve mevsimlerin özel yaşam koşullarına uyum sağlayarak hastalıklardan korunmak için yöntemlerin sunulduğu Ayurveda dalıdır. Bedensel işlevler, hastalıkların oluşmasını engelleyen bilgiler ve zihinsel tutum, ömrü uzatmanın yolları, ayrıca ilaç kullanımının önüne geçmenin yolları bu bölümde ele alınmaktadır.
- Vajeekarana Chikitsa (Cinsel İktidarsızlığın Tedavisi)
Bu Ayurveda dalı birinci olarak cinsel iktidarsızlık ve kısırlık ile ilgilenen ve ikinci olarak cinsel enerjiyi kullanma ve bu enerjiyi manevi enerjiye dönüştürme yöntemi olmak üzere iki kısma ayrılmıştır. Bu Ayurveda bölümlerinin bazı kısımları zamanla değiştirilmiştir ve Ayurvedik cerrahi gibi birkaçı Budist dinlerin ortaya çıkmasıyla yok edilmiştir.
AYURVEDA’NIN ŞİFA İLE İLGİLİ FELSEFİ KAVRAMLARI
Yaşam’ın üç seviyesi
Aslında hayat, Ayurveda bakışında sağlık hakikatini 3 boyutta tahlil ediyor: maddi boyut, duygusal ve zihinsel boyut. Başka bir ifadeyle şöyle ifade edilebilir ki, maddi, duygusal ve zihinsel güçler hayat denilen bir gerçeğin katmanlarıdır. O zaman her katmanda dengeyi sağlamak diğer katmanlarda da etkili olacaktır diye düşünüyor. Bu üçlü katmanlarda denge sağladıktan sonra tabiatın hediyesi mutluluk ve huzurda boğulmaktır. Dolayısıyla şifanın Ayurvedik bakış açısına göre şifa vermek 3 yerde olacaktır: 1. Yuktavya pashraya – maddi boyutta terapi yapmak (bilinç); 2. Sattva vaccaya – duygusal boyutta terapi yapmak (yarım bilinç); 3. Divya chikista – maneviyat boyutunda terapi yapmak (bilinçaltı).
Birinci boyutta, beden ve beslenme, hormonlar, organik olmayan gıdalarla tanışma ve hastalıklara neden olan yanlış alışkanlıklar; ikinci boyutta, korkular, duygular, istekler, hırs, açgözlülük, öfke; üçüncü boyutta, içsel hayatımızdan ve büyük ben gücümüzden uzak durmak, dua meditasyon ve bu tip şeylerden uzak kalmak, büyük manevi şuurla tanışmamaktan gelen hastalıklar.
Ayurveda prensiplerinde kapsamlı tedavi anlayışı.
Ayurveda’da 3 tane anlam var: Şifacı şifa vermek için bunları anlamalı:
Heta: hastalığın nedeni (beden, duygular ve zihin). Heta 3’e bölünüyor:
Ati Yoga: dengesizliğe ve hastalığa neden olan fazla kullanılan enerji.
Mitia Yoga: hastalığın ortaya çıkmasına neden olan yalnışlar.
Hin Yoga: hastalığa neden olan kusurlar ve yapılmayanlar.
Linga: hastalığın nedeninin (heta) sonuçları. Linga 5’e bölünüyor:
Purvarupa: hastalığın birincil belirtileri;
Rupa: semptomların ortaya çıkışı;
Upshaya: hastalığın tezahürü;
Anupshaya: hastalığın diğer organlara yayılması;
Samprepti: hastalığın saptanması, vücuda yerleşmesi;
Dravyaushad: Ayurveda’da hastalığın tedavisi. 3’e bölünüyor:
Sakinleştirmek ve arındırmak (yükselen dosha’yı indirmek);
Yükseltmek ve arttırmak (düşük dosha’yı arttırmak);
Gücü yenilemek ve takviye yapmak.
Adhiyak Felsefesi.
Ayurveda gerçek şifa için 3 yere bakılması gerektiğini sölüyor.
Gökyüzü (gezegenlerin etkisi)
Ego
Cinsellik
Zihinden bedene yansıyan (psikosomatik) ve bedenden zihne yansıyan hastalıklar.
İnsan zihni doğru kullanmadığı zaman, bu durum bedensel hastalıklara neden oluyor. Bazen de bedeni doğru kullanmıyorsa, bu durum zihinsel hastalıklara neden oluyor.
Samkhya Felsefesi
Samkhya: Evreni oluşturan elementlerin incelenmesi, sıralanması, sınıflanması, beden ve ruh arasındaki ilişkileri açıklar. Üç Guna (Rajas, Tamas, Sattva) psişik görünümlerini ele alarak yorumlar yapar. Ahlakı yetkinleştirir ve kurtuluşa götürür.
Samkhya, Sanskrit dilinde “numaralandırma veya numara” anlamındadır. Evrenin bileşenlerinin sayısını ve niteliğini belirler ve böylece gerçekliğin bilgisini verir. Aslında Samkhya “mükemmel bilgiyi” ifade eden açıklamalardır. En eski Samkhya eserinin yazarı İsvarakrişna, üç acının azabından kurtulma isteğinin bu öğretinin temelini oluşturduğundan bahseder: göksel sefalet (gezegenlerin etkisi), yeryüzü sefaleti (doğa neden olur) ve iç ya da organik sefalet.
Acı evrenseldir, özgürleşmek için acıyla nasıl başa çıkılacağı bilinirse gelişme olur ve acı kendiliğinden yok olur. Ayurveda felsefesinin, tekniklerin ve meditasyonun amacı acıdan kurtulmaktır.
Samkhya, Upanişadların uzantısıdır ve selamete, esenliğe, huzura ulaşmak için bilginin gerekliliğinden bahseder. Samkhya felsefesinde iki gerçeklik temeldir. Prakriti (madde) ve Öz, Yüce Ruh (Purusha). Prakriti 3 gunadan yani halden, “Sattva, Rajas ve Tamas”tan oluşmaktadır. Sattva mutlulukla ilgilidir. Rajas eylemle ilgili, Tamas ihmal ve hareketsizlik ilişkisidir.
Prakriti tüm fiziksel varlığın nedenidir. Gunalar fiziksel dünyanın nesnelerini oluşturur. Prakriti durağan değildir. Prakriti tüm fiziksel nesnelerin sürekli değişim ve dönüşümünde vardır.
Purusha – Öz mutlak, bağımsız, algılanamaz, bilinemez herhangi bir deneyimin üstünde ve herhangi bir kelime veya açıklamanın ötesindedir. Bu nitelenemeyen bilinç, saf kalır. Bir çiçeğin aynada yansıması gibi zeka da Purusha’yı yansıtır. Fakat çiçeği aynaya ait sanmak ise sadece cahilliktir.
İnsanlar “idrak” (buddhi) aracılığıyla bilir ve anlarlar. Samkhya acının nedeninin “bilgisizlik” olduğunu anlatır.
Samkhya ruh ve bilinç halleri arasındaki ortak niteliği aydınlatma yoludur. Sonsuz çeşitliliği bir tek temel ilkeye, maddeye (prakriti) indirger ve evreni, hayatı, bilinci tek kaynaktan türetir. Çok farklı görünenleri fiziksel, yaşamsal ve zihinsel birleştirip evrensel görünen ruhu tek kabul eder.
Samkhya felsefesinden farklı olarak, Bilge Patanjali, metafizik bilginin tek başına insanı kurtuluşa götürmeyeceğini, bilginin sadece temel oluşturduğu ve bilginin deneyim ile aydınlanma yoluna götüreceğini açıklamıştır.
Yaşamın üç temel direği. Sat, Chit, Ananda.
Sat: Birlik ve bütünlük anlayışı (Prakriti).
Chit: Birlik ve bütünlük anlayışını (Prakriti) geliştirmek.
Ananda: Prakriti’yi geliştirmenin nimetlerini almak.
Prakriti’yi geliştirmek üç katmanda oluşuyor.
Yüksek boyutta (ruhsal boyut). Sattva, Rajas, Tamas.
Zarif ve soyut boyutta (duygusal boyut). Prana, Tejas, Ojas.
Kaba ve maddi (somut) boyutta (bedensel boyut). Vata, Pitta, Kapha.
Yaşamın Yüce Hedefleri.
Dharma – Maneviyat (Sat)
Arta – İş, maharet, sanat (Chit)
Kama – lezzet, haz, nimet (Ananda)
Moksha – Özgürlük (Bir yaşam döngüsünün sonu)
Ayurveda’da Ego Kavramı.
Yaşamın üç temel direğinin dengesini bozan “Ben” ve ya Ego’dur. Izdırap, sancı, acı ve esaretten çıkmak için hayatımızda sadece bir yol var. O da “Ben”le tanışıp “Yüce Ben”e ulaşmak.
Fail, mevzu ve eylem arasındaki farkı kavrayabilme telaşı (Karma Yoga)
Fail ve duyguları arasındaki farkı kavrayabilme telaşı (Bhakti Yoga)
Fail ve zihin düşüncelerinin arasındaki farkı kavrayabilme telaşı (Giana Yoga)
